W ostatnich latach wiele zainteresowania wśród naukowców, ale też opinii publicznej, wzbudzają efekty zdrowotne napojów sztucznie słodzonych (sugar-sweetened beverages, SSBs). Zwykle zawierają one 140-150 kcal i 35-37 g cukru na 340 g napoju.
Istnieją przekonujące dowody, że duża konsumpcja SSB wiąże się z ryzykiem próchnicy, otyłości, cukrzycy typu 2, stłuszczenia wątroby i chorób sercowo-naczyniowych. Wprowadzane są środki ograniczające spożycie dotyczące kwestii podatkowych czy zakazów reklamy.
100% soki owocowe uważane są za zdrowszą opcję. Jednakże, zawierają one zbliżone ilości cukru i kalorii co SBBs. Co prawda cukier jest pochodzenia naturalnego, ale odpowiedź biologiczna jest podobna do cukru dodanego. Dane naukowe dotyczące efektów zdrowotnych są w tym przypadku znacznie uboższe.
W JAMA Network Open opublikowano pracę na podstawie danych z badania REGARDS (Reasons for Geographic and Racial Differences in Stroke). 13 440 dorosłych Amerykanów (średni wiek 63,6 lat) obserwowano przez 6 lat. Dane dotyczące spożycia różnych produktów pochodziły ze szczegółowych ankiet.
W porównaniu do osób, które przyjmowały < 5% kalorii dziennie z napojów słodzonych lub soków łącznie, osoby z konsumpcją > 10% kalorii miały o 44% wyższe ryzyko zgonu z powody choroby wieńcowej i o 14% wyższą śmiertelność ogólną (po uwzględnieniu w analizie czynników ryzyka sercowo-naczyniowego). Przy rozbiciu na SBBs i naturalne soki owocowe, w obu przypadkach ryzyko było zwiększone.
Zdaniem autorów wyniki sugerują, że spożywanie napojów zawierających cukier, w tym naturalnych soków owocowych, wiąże się z wyższą śmiertelnością. Konieczne są badania o większej mocy statystycznej i z dłuższym okresem obserwacji dla potwierdzenia tej zależności.
Towarzyszący edytorial zwraca uwag na następujące kwestie:
- w poprzednich badaniach stwierdzono, że konsumpcja pełnych owoców wiązała się z niższym ryzykiem cukrzycy, natomiast soki owocowe zwiększały to ryzyko. Owoce zawierają więcej błonnika i wywierają silniejszy efekt zaspokajający głód, co może być wytłumaczeniem.
- są pewne doniesienia, że umiarkowane spożycie soków (do 7 szklaneczek po 150 g na tydzień) wiąże się z niższym ryzykiem udarów i zaburzeń poznawczych. Przypisuje się to antyoksydantom, witaminom, minerałom, polifenolom w sokach owocowych, tym niemniej pełne owoce stanowią korzystniejszą opcję.
- kawa oraz herbata także mają właściwości antyoksydacyjne i mogą wywierać korzystny wpływ na układ sercowo-naczyniowy, przez co mogą być zdrowszą opcją od soków.
Autorzy przypominają obecne rekomendacje amerykańskie:
- dla dzieci w wieku 1-6 lat maksymalnie 120-180 g soków dziennie
- dla starszych dzieci, młodzieży i dorosłych maksymalnie 240 g dziennie
A zatem, niekorzystny wpływ napojów słodzonych jest dobrze udokumentowany, powinno się zdecydowanie ograniczać ich konsumpcję. Naturalne soki mogą nie być aż tak groźne, ale spożycie również powinno być moderowane, zwłaszcza przez osoby czyniące wysiłki na rzecz kontroli wagi. Konieczne są dalsze badania na stosunkiem korzyści do ryzyka spożywania soków owocowych.
Opracowano na podstawie: JAMA Network Open, 17 maja 2019 – Marta Guasch-Ferre; Frank B. Hu. Are Fruit Juices Just as Unhealthy as Sugar-Sweetened Beverages? JAMA Netw Open. 2019;2(5):e193109 (dostępny pełen tekst).
Marcin Kargul
